Japanse markten treden een nieuw tijdperk binnen
Door Guy de Tonquedec, analist-beheerder bij Lazard Frères Gestion
Er is zich al enkele jaren een echte revolutie aan het voltrekken bij de Japanse bedrijven. Door te focussen op winstgevendheid, lijken de bestuurders goed op weg om de ‘verloren decennia’, die zo kenmerkend waren voor de Japanse economie, eindelijk achter zich te laten.
Tenzij de Olympische Spelen in Tokio in extremis alsnog geannuleerd worden, zullen alle schijnwerpers deze zomer gericht zijn op Japan. We mogen ons opmaken voor een stortvloed aan artikels en reportages over de Japanse cultuur in onze kranten en op de tv. De nationale cultuur van Japan is ook een werkcultuur. En op dat gebied is er sinds kort een bijzonder interessante ontwikkeling aan de gang.
Een arbeidsethos dat in het verleden niet altijd beloond werd
Een eerste verandering is merkbaar in het dagelijks leven van de Japanse werknemers. De bedrijfscultuur van het land blijft onverminderd gepaard gaan een hoog aantal werkuren, maar er wordt ook steeds meer aandacht besteed aan levenskwaliteit . De wetgever heeft oog voor deze problematiek: de beperking op het aantal overuren en verplichte vakanties hielpen om deze ommekeer tot stand te brengen.
Deze trend is des te heilzamer omdat de discipline die zo typerend is voor de Japanse bedrijfswereld niet altijd vruchten afwierp. Japan staat bekend om zijn ‘verloren decennia’ (jaren ‘90 en 2000), waarvan het land zich nooit echt hersteld heeft. De intussen structureel geworden zwakke economische groei bleef lang als een schaduw boven de Japanse beurs hangen, die traag maar zeker bleef dalen tussen 1990 en 2012.
De oorzaak: het uiteenspatten van de financiële en vastgoedbubbel van de jaren ‘80, maar ook het feit dat bedrijfsleiders weinig oog hadden voor de winstgevendheid. In een context van lage groei bleven de Japanse bedrijven dan maar focussen op het winnen van marktaandeel, met investeringen die soms steek hielden, zoals de overname van concurrenten. Maar deze strategie was niet altijd even succesvol: peperdure overnames, weinig schaalvoordelen en moeilijke integraties zorgden ook voor ontgoochelingen.
Nieuwe generatie, nieuwe visie
Sinds enkele jaren is er een echte mentaliteitswijziging merkbaar in Japan. Deze evolutie is voor een groot deel te danken aan de nieuwe generatie bedrijfsleiders die stilaan de touwtjes in handen krijgt bij de grote groepen. Bigger is niet langer better. De doelstelling is nu om te breken met het verleden en vooral te focussen op winstgevendheid.
Verschillende factoren verklaren deze transformatie: bedrijven die zich meer en meer concentreren op hun kernactiviteiten, verandering van bedrijfsmodel om te profiteren van recurrente inkomsten, en niet te vergeten ook de focus op innovatie, nog altijd de beste manier om het marktaandeel te verhogen, de prijzen te beschermen en nieuwe producten te ontwikkelen. Daarnaast trekken sommige grote concerns opnieuw hun stoute schoenen en nemen internationale concurrenten over, dit keer op een veel gedisciplineerdere manier dan in het verleden (redelijke waarderingen, geslaagde integratie, internationalisering van de merken).
Deze transformaties gaan snel en hebben al geleid tot een stevige opwaardering voor verschillende grote groepen. Wat de beurzen betreft, hebben de Japanse markten de impasse inmiddels doorbroken en opnieuw aangeknoopt met groei. Ze kunnen daarbij tevens op de steun rekenen van de centrale bank. De Topix-index is sinds 1 januari 2012 met meer dan 150% gestegen1, wat veel meer is dan de winst van de Eurostoxx 50, die over dezelfde periode slechts met 75% is gestegen1. De recordkoersen van eind jaren ‘80 blijven echter nog veraf.
De leeftijdspiramide van de Japanse bedrijfsleiders lijkt erop te wijzen dat almaar meer bedrijven zich stilaan opmaken voor een wissel van de wacht. De gunstige trend die momenteel aan de gang is, zal dus nog verschillende jaren aanhouden.
De overheid moeit zich in het debat
Als deze trend een veelbelovende toekomst wacht, is dit mede dankzij de inzet van de overheidsinstellingen. De regelgevende instanties, met name de ministeries van Financiën en Economie, zijn nauw betrokken bij de transformatie van de manier van werken in Japan.
De modernisering van het ondernemingsbestuur werd immers ingezet door de regering-Abe, die in 2015 een nieuwe Corporate Governance Code in het leven riep. Deze goede praktijken, die niet verplicht zijn maar strikt worden toegepast, leggen de nadruk op een evenwichtiger, verantwoordelijker en duurzamer ondernemingsbestuur.
Tegelijkertijd neemt de druk toe om sommige sectoren te stroomlijnen die vaak nog te archaïsch en gefragmenteerd zijn, zoals het systeem van de regionale banken, die gestimuleerd worden om te fuseren om zich te moderniseren. Er werden fiscale incentives ingevoerd om de bedrijven te helpen bij deze transformatie. Dit beleid werpt zijn vruchten af in de raffinage-industrie, waar nog maar drie grote spelers overblijven, die hun winstgevendheid fors zagen stijgen nadat de overcapaciteit weggewerkt werd. We kunnen het alleen maar toejuichen: de voortzetting van dit beleid blijft een van de speerpunten van de regering-Suga.
------------
1 Bron: Bloomberg, 27 mei 2021
