Xinjiang, waar de S van ESG werkelijk centraal komt de staan
Bedrijven staan voor de uitdaging om een sociaal rolmodel te worden
Verschillende grote textielmerken worden in China geboycot, omdat ze geen katoen uit Xinjiang meer aankopen. Achter dat geopolitieke armworstelen schuilt een nieuwe uitdaging voor bedrijven, namelijk hun sociale verantwoordelijkheid, een thema waar beleggers die rekening houden met ecologische, sociale en governancecriteria veel belang aan hechten.
De hele zaak escaleerde op amper enkele dagen tijd. Op 22 maart kondigden de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Staten sancties aan tegen China, dat ze ervan beschuldigen de Oeigoeren in Xinjiang te verdrukken. Ter vergelding begonnen Chinese consumenten Westerse kleding- en sportmerken in China te boycotten, omdat die enkele maanden tevoren gestopt waren met het kopen van Chinees katoen.
Ethische herkomst van producten wordt belangrijk
De bedrijven die door de boycot worden getroffen, hebben één ding gemeen: ze zijn allemaal lid van het “Better Cotton Initiative” (BCI), een onafhankelijke organisatie die in 2009 werd opgericht met de steun van twee ngo’s om sociale en milieunormen vast te leggen in de katoenketen. Lid worden van die organisatie deden bedrijven niet enkel voor hun imago. Zij wilden ook tegemoetkomen aan de luid weerklinkende eisen van beleggers in het Westen, die steeds meer rekening houden met ecologische, sociale en governancecriteria (ESG) in hun beleggingen. De betrokken bedrijven hebben zich ertoe verbonden “maatschappelijk verantwoord” katoen in te kopen.
Eind 2020 verzocht het BCI zijn leden om geen katoen uit Xinjiang meer te kopen, omdat er op de plantages sprake zou zijn van dwangarbeid. Kort nadien, in januari 2021, vaardigde Donald Trump een verbod uit op de import van katoen uit Xinjiang in de Verenigde Staten. Dat was een van zijn laatste beleidsdaden als president. Daarna zijn de leden van het BCI midden in de diplomatische storm tussen China en het Westen terechtgekomen. H&M werd het eerste doelwit van de boycot. Meerdere winkels van de keten in China blijven sinds 29 maart gesloten. De app van de keten werd gebannen van mobiele platformen en de verwijzingen naar al haar winkels werden verwijderd uit de Chinese navigatie-apps. Andere spelers uit de mode- en sportsector ondergaan hetzelfde lot of zouden eveneens slachtoffer kunnen worden, vooral als de Verenigde Staten hun invoerverbod zouden uitbreiden naar alle goederen die in Xinjiang geproduceerd worden.
De bedrijven in kwestie zitten dus geklemd tussen hamer (ESG) en aambeeld (China). Als ze weigeren om zich in Xinjiang te bevoorraden, verliezen ze een deel van hun klanten in China. Katoen uit Xinjiang blijven kopen, is echter geen optie. Dat zou namelijk het einde betekenen van het beleid om enkel producten van ethische herkomst in te kopen, waardoor ze niet alleen hun Westerse klanten, maar ook een aanzienlijk deel van hun beleggers voor het hoofd zouden stoten. De keuze is dus snel gemaakt, ook al lijdt de winst daar op korte termijn onder.
Sociale en ecologische criteria op gelijke voet
De wereld is danig veranderd sinds de jaren 1990. Multinationals hebben niet langer het imago dat ze zich niets aantrekken van kinderarbeid in Aziatische fabrieken, en dat heeft veel te maken met de veranderde houding van beleggers. De katoenkwestie van Xinjiang toont in welke mate maatschappelijk verantwoord beleggen (MVB) en de ESG-criteria die daar de basis van vormen, multinationals tegenwoordig veel sneller deontologisch verantwoorde keuzes doen maken.
Dat kan nochtans tegenstrijdig lijken, want hogere sociale normen gaan gepaard met een lagere winst op korte termijn. Beleggers weten dat, maar vinden een positief imago op lange termijn belangrijker. Het maakt hen trots ze hun steentje bijdragen om de bedrijfswereld ethischer te maken. We moeten daarbij ook benadrukken dat de risico’s van de Chinese sancties voor de Westerse bedrijven al bij al beperkt blijven. Het is niet de eerste keer dat Westerse producten worden geboycot. Dior, Uniqlo, Toyota en KFC kunnen ervan meespreken. Zij werden eerder al geboycot om uiteenlopende redenen. En vorig jaar was het bijna de beurt aan Apple. De ervaring leert ons dat Chinese boycots in het algemeen van korte duur zijn en een relatief beperkte financiële impact hebben.
Eén ding is zeker: de hele Xinjiang-kwestie illustreert vooral dat de sociale dimensie van het letterwoord ESG in bedrijven sterk aan belang heeft gewonnen. Jarenlang stelden beleggers het letterwoord vooral gelijk met de ecologische dimensie ervan. De bedrijven die het meest gevorderd zijn op het gebied van ESG waren volgens hen de bedrijven die zich het meest inspanden om hun koolstofvoetafdruk te beperken. Intussen is duidelijk geworden dat de sociale dimensie in de bedrijfsethiek even zwaar doorweegt als de ecologische.
